KANSIZLIK (ANEMİ)
Anemi(alyuvar sayısında ,hemoglobin içeriğinde veya hematokritte azalma) eritrosit üretiminin azalmasından (eritropoez),eritrosit yıkımının artışından,veya kan kaybından kaynaklanabilir.
3 tür anemiden,MİKROSİTİK ANEMİLER demir eksikliği anemisi,demir taşıma yetersizliği anemisi,demir-kullanımı anemileri ve talasemiler’i (doğuştan gelen hemolitik anemi,Akdeniz anemisi) içerir.
NORMOSİTİK ANEMİLER ,primer kemik iliği yetmezliğinden kaynaklanır.Eritropoetin(kırmızı kan hücresi yapımını kemik iliğininde uyaran hormon) yetersizliği,kemik iliğinin kan yapmaması(aplastik anemi),kemik iliğinin bağ dokusu ile işgal edilmesi vb sonucu kansızlık oluşmasıdır.
MAKROSİTİK ANEMİLER, B 12 vitamini veya folik asit eksikliğinde olduğu gibi en sık DNA sentezi bozukluğundan kaynaklanır.Müzmin hastalık anemisi, mikrositik veya normositik olabilir.Miyelodisplastik sendromlara bağlı anemiler, mikrositik,normositik veya makrositik olabilir.
Burada DEMİR EKSİKLİĞİNE BAĞLI KANSIZLIKDAN SÖZ EDECEĞİZ:
DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ
Kansızlığın en yaygın nedenidir.Genellikle kan kaybından kaynaklanır.Semptomlar genellikle özgül değildir.Alyuvarlar mikrositik ve hipokromikdir.Yüksek serum transferini,düşük serum ferritini,düşük serum demiri,demir depolarında azalma vardır.Tanı konulmuş ise gizli kan kaybından çok kuşkulanmalıdır.
Toplam vücut demiri sağlıklı erkeklerde 3.5 gr,kadınlarda 2.5 gr dır.Aradaki fark vücut büyüklüğü,düşük androjen düzeyleri, ve kadınlarda adet görme ve gebelik ile demir kaybı nedeniyle demir deposu yokluğundan kaynaklanmaktadır.Taşınan demir 3 mg dır.Demir hücrelerde ve plazmada ferritin (700 mg) hücrelerde hemosiderin (300 mg) şeklinde depolanır.
Demir düodenum ve jejunumun üst kısmından emilir.Demir ferröz olarak en iyi emilir.Askorbik asit(c vit.) demir emilimini artırır.Sebze lif fitatları,polifenoller,çay tannatları,fosfoproteinler ,kepek ve bazı antibiyotikler (örn:tetrasiklin ) demir emilimini azaltır.
Gıdalarla alınan 6 gr demir yeterlidir.Yetişkinlerde 15 mg/gün diyet demirinin sadece 1 mg’ı emilmektedir.Demir ,transferin adında bir proteine bağlanarak taşınır.Kullanılmayan demir transferin ile iki tip depo havuzuna aktarılmaktadır.En önemlisi ferritin dir.Aktif demir depo kısmı karaciğer(hepatositler),kemik iliğinde, ve dalakta(makrofajlarda),eritrositlerde ve serumda yer almaktadır. Demirin 2.depo havuzu, karaciğerde (kupfer hücreleri) ve kemik iliğinde(makrofajlarda) depolanan ve görece çözünmeyen hemosiderindedir.
Kan kaybı hemen hemen her zaman en önemli nedendir.Erkeklerde en sık neden genellikle Gastrointestinal sistemden kronik gizli kanamadır.Menapoz öncesi kadınlarda adet kanamalarının toplamı yaygın bir nedendir.Bir başka neden müzmin damar içi hemoliz(kan parçalanması) dir.Demir ihtiyacının artması demir eksikliğine katkıda bulunabilir.Hamilelerde demir ihtiyacı 2 kat artar.Mide ameliyatlarından sonra(gastrektomi sonrası) ve düodenum,ince barsak hastalıklarındada demir eksikliği yaşanabilir.
Yorgunluk ,kuvvet kaybı, halsızlık,baş dönmesi ,çarpıntı,pika(anormal bir madde yeme isteği:toprak,kil,çamur,kül vs),glossit(dilde kızarıklık,ağrı,şişme),cheliosis(dudakların birleşim yerınde çatlaklar,çizgilenmeler),kaşık tırnak,yemek borusunda oluşan bant nedeniyle yutma güçlüğü olabilir.
Serum demiri erkeklerde 75-150 ug,kadınlarda 60-140, ug,toplam demir bağlama kapasitesi 250-450 ug dır.
MİKROSİTİK ANEMİLERDE AYIRICI TANI:
TANI KRİTERİ |
DEMİR EKSİKLİĞİ |
DEMİR TAŞIMA KUSURU |
SİDEROBLASTİK DEMİR KULLANIMI |
DEMİR YENİDEN KULLANIMI |
PERİFERİK KAN MİKROSİTOZ(M) HİPOKROMİ(H) karşılaştırması |
M>H |
M>H |
M>H normositik olabilir |
M>H |
ERİTROSİT DAĞILIM GENİŞLİĞİ (RDW) |
ARTMIŞ |
ARTMIŞ |
ARTMIŞ |
NORMAL |
SERUM DEMİRİ |
AZALMIŞ |
AZALMIŞ |
ARTMIŞ |
AZALMIŞ |
DEMİR BAĞLAMA KAPASİTESİ |
ARTMIŞ |
AZALMIŞ |
NORMAL |
AZALMIŞ |
TRANSFERRİN SATÜRASYONU% |
<10 |
0 |
>50 |
>10 |
SERUM FERRITI (n:30-300) |
<12 |
VERİ YOK |
>400 |
30-400 |
TEDAVİ:
Mutlaka nedeni araştırılmalıdır.Demir yemekten 30-60 dk önce alınmalıdır.Gıda ve antiasidler emilimi azaltabilir. Günde 1-2 kez verilen 60 mg elemental demir uygundur. Ferröz sulfat,glukonat,fumarat veya sakkarid demir kullanılabilir.Askorbik asid(C vit) veya portakal suyu demir emilimini artırır.Oral demire en az 6 ay devam edilmelidir .Oral tolere edemeyen hastalara damar veya kas yoluyla parenteral demir kullanılır.Tedaviden ilk 2 hafta sonra haftada 0.7-1 gr Hb yükselir.Anemi 2 ay içinde düzelmelidir.Hb artmazsa altta yatan sebebin devam ettiği,tanının gözden geçirilmesi ve yeniden değerlendirilmesi şarttır
Mesajlar (0)